Zelf je fiets winterklaar maken

De winter is een ideale tijd om je fietsen te onderhouden, te finetunen en te testen. Als je zelf niet zo handig bent met fietsen, kun je ze natuurlijk altijd wegbrengen naar een fietsenmaker, maar hoe gaaf zou het zijn als je na de winter een aantal onderdelen zelf kunt onderhouden? Het is echt niet zo ingewikkeld als het lijkt. Met een beetje hulp van YouTube kun je al een heel eind komen.

Wil je toch wat meer leren over fietsen sleutelen, dan kun je vaak bij een lokale fietsenmaker terecht voor een fiets onderhoudsworkshop. Deze workshops kunnen je niet alleen de basisvaardigheden bijbrengen, maar ook vertrouwen geven om zelf aan de slag te gaan.

Een handige tip voordat je begint met sleutelen: maak foto’s van je fiets voordat je gaat ontmantelen. Zo heb je na afloop een visuele handleiding om te controleren of alles weer goed in elkaar zit. Dit kan je veel tijd en frustratie besparen, vooral als je nog niet zo ervaren bent.

Het onderhouden van je fiets tijdens de wintermaanden heeft meerdere voordelen. Niet alleen verleng je de levensduur van je fiets, maar je leert ook de ins en outs van je eigen materiaal kennen. Dit kan je helpen bij het herkennen van kleine problemen voordat ze grote worden, wat weer geld bespaart op reparaties. Bovendien, door zelf je fiets te onderhouden, bouw je een speciale band op met je rijwiel, wat het fietsen nog leuker maakt.

Dus, pak deze winter de kans om je fietsonderhoudskills te verbeteren, of het nu door zelfstudie of een workshop is. Je zult merken dat het niet alleen nuttig maar ook heel bevredigend is om je fiets tiptop in orde te houden.

Welke zaken kun je (redelijk) eenvoudig zelf doen?

Je wielen ombouwen naar tubeless
Zijn je wielen “tubeless ready” en loop je al langere tijd rond met het idee dat je toch echt een keer de switch wilt maken? Dan is dit het moment. Het is echt niet zo ingewikkeld als je waarschijnlijk denkt. Wat je nodig hebt is:

• Tubeless-tape om de openingen van je spaken af te dichten;

• Een tubeless ventiel;

• Sealant (die witte melk die je in je banden spuit);

• Een tubeless-ready velg;

• Een (bij voorkeur nieuwe) tubeless-ready band.

• Een compressor of zogenaamde booster.

De werkwijze is als volgt:

• Maak je velg goed schoon;

• Plak het tubeless tape rondom in de velg. Let op dat alle openingen van spaakgaten en het ventielgat dicht zijn. Ik laat de tubeless tape meestal een centimeter of 30 overlappen aan het uiteinde;

• Prik een klein gaatje op de plek van het ventielgat en plaats het tubeleless ventiel. Draai de moer van het ventiel goed vast maar zorg ervoor dat wanneer je onderweg toch een binnenband moet plaatsen je geen waterpomptang nodig hebt om deze los te draaien;

• Plaats de buitenband. Je kunt eventueel nu de latex/sealant al toevoegen maar ik zou daar persoonlijk nog even mee wachten;

• “Plop” nu de band met een compressor of air-booster. Met de fietspomp is het bijna niet mogelijk om in één keer voldoende druk toe te dienen dat de band zich vastplopt in de randen van de velg. Je zult horen dat de randen van de band zich met een aantal harde knallen in de velgrand zet;

• Nu de band op zijn plek zit, kun je deze weer leeg laten lopen (en hopen dat de band ook in de velgrand blijft zitten anders moet je voorgaande stap herhalen). Als de band leeg is verwijder je de ventiel-kern en vul je de band met de gewenste hoeveelheid latex;

• Als dat gedaan is plaats je de kern opnieuw en pomp je de band met een gewone fietspomp op. Je mag deze best hard oppompen (bijvoorbeeld 3 a 4 bar). Door het wiel nu rond te draaien verspreid je de latex door de band en dicht je eventuele lekken. Door de band zijwaarts te schudden kun dit nog een handje helpen.

Het kan voorkomen dat een band de eerste dagen nog langzaam leegloopt omdat deze nog niet helemaal is afgedicht. Herhaal dan de laatste stap nog een keer. Ga overigens niet fietsen met een band op 3 a 4 bar maar verlaag de druk naar ongeveer 1,5 bar.

Onderhouden van je balhoofd

De lagers van je balhoofd hebben best wat te verduren. Vuil, water en speling zijn killing en zorgen ervoor dat je binnen no-time de boel kunt vervangen. Dat is meestal niet nodig als je de boel onderhoudt. Een balhoofd zit tegenwoordig best simpel in elkaar en bestaat eigenlijk maar uit een paar onderdelen.

Om je balhoofd te demonteren volg je de volgende stappen:

• Draai je de schroeven aan de zijkant van je stuurpen los (2);

• Draai nu de inbusbout aan de bovenkant van je stuurpen los (1). LET OP: zodra die los is kan je voorvork met voorwiel er uit vallen als je fiets hangt.

• Wanneer je nu voorzichtig je voorvork uit het frame trekt, dan krijg je de lagers te zien. Aan de bovenzijde van je frame zit (meestal) een kleiner lager (5) dan beneden, zit een kunststof of aluminium centreerring (4) en daar bovenop de bovenkap (3) van je balhoofd (deze dekt het lager af). Hier bovenop zitten eventueel nog 1 of meerdere vulringen om je stuurpen op de juiste hoogte te zetten.
  Aan de onderzijde zit alleen het grotere lager (8). Deze blijft waarschijnlijk in het het frame zitten maar kun je er eenvoudig uit halen.
  Boven (6) en onder (7) in het frame zitten nog de lagercups geperst. Deze kun je gewoon laten zitten tenzij ze vervangen moeten worden. Op de buis van je voorvork zit nog een centreer-ring (9) waarop het onderste lager draait. Deze kun je ook gewoon laten zitten.
  TIP: leg alle onderdelen die je verwijderd op volgorde neer zodat je straks nog weet hoe ze terug moeten.

• Nu is het zaak om de lagers en de verschillende ringen goed schoon te maken en te voelen of de lagers nog soepel draaien. Vergeet ook niet de schalen die in je frame geperst zitten goed schoon te maken. Als je lagers niet meer goed draaien of wanneer je ziet dat onderdelen vreemd zijn ingesleten, dan is een nieuw balhoofd waarschijnlijk noodzakelijk.

Om je balhoofd weer te monteren volg je de volgende stappen:

• Vet de lagerschalen in je frame goed in. Bij het monteren mag overtollig vet er uit komen;

• Plaats het onderste lager (8) in de lagerschaal (7) en duw de voorvork weer terug op zijn plek;

• Schuif respectievelijk het bovenste lager (5), de centreerring (4), de bovenkap (3), de vulringen en de stuurpen (2) weer op zijn plaats en draai de bovenste inbusbout (1) weer een beetje aan zodat de vork er niet meer uit kan vallen;

• Nu is het zaak om je balhoofd weer af te stellen. Met behulp van de inbusbout aan de bovenzijde van de stuurpen (1) kun je de speling van je balhoofdstel afhalen. Je sluit de lagers daarmee op. Wanneer je deze bout te strak aandraait, dan zul je merken dat het stuur stroef draait. Wanneer je de bout echter te los draait, dan zul je merken dat er speling ontstaat tussen je lagers en dat je voorvork dus gaat rammelen. Beide situaties zijn funest voor je lagers dus dit komt toch best nauwkeurig.
  Om te voelen of de bout te los staat en er dus speling is, kun je je voorrem inknijpen en je fiets voorzichtig heen en weer bewegen. Als er speling is voel je dat de vorkbuis kan bewegen in het frame. Om zeker te zijn dat de speling in het balhoofd zit en niet in de poten van je verende voorvork kun je hand om het lager plaatsen. Je zult dan duidelijk voelen of de onderdelen ten opzichte van je frame bewegen.

• Als de speling er af is en je stuur soepel draait moet je nog de schroeven aan de zijkant van je stuurpen (2) vast zetten zodat je stuur ten opzichte van je voorvork recht staat en niet meer kan draaien.

Als je regelmatig je balhoofd op deze manier onderhoudt, dan zal de levensduur ervan aanzienlijk langer worden en daarnaast rijdt je fiets gewoon een stuk lekkerder.

Onderhoud je ketting, cassette en derailleur

Je ketting en cassette hebben een hoop te verduren in de winter. Modder is killing maar helaas niet te voorkomen tijdens je rit. Je kunt echter wel voorkomen dat deze modder er bij je volgende rit nog op zit. Probeer zo snel mogelijk na een rit de boel weer schoon te maken. Ik gebruik hiervoor zelf meestal gewoon een emmer lauw-warm water met ordinair afwasmiddel en eventueel nog een wasmiddel voor fietsen. Probeer de harde ontvetters te voorkomen want deze halen voornamelijk het vet uit de schakels van je ketting maar laten het zand zitten :-/

De werkwijze voor het schoonmaken van je mountainbike of gravelfiets na een natte rit:

• Spuit de fiets voorzichtig af met een tuinslang en probeer hierbij de lagers van je wielen, je balhoofd en je trapas te ontzien;

• Spuit je fiets eventueel in met een reinigingsmiddel voor fietsen;

• Gebruik een spons en de emmer met lauwwarm water om je fiets van voor naar achter schoon te maken;

• Voor de ketting kun je een spons gebruiken maar er zijn ook kettingreiniger op de markt waar je je kettting doorheen laat draaien;

• Gebruik een borstel om je cassette en de ruimte er tussen schoon te maken en doe dat zelfde voor je derailleur wieltjes. Als je de borstel er tegenaan houdt en de trappers naar achter draait, dan kom je al een heel eind;

• Borstel je voorblad(en) schoon met een borstel en neem dan ook gelijk even je klik-pedalen mee;

• Gebruik als laatste nog de tuinslang om het sop en losse vuil weg te spoelen.

Nu is het zaak om de fiets te laten drogen en daarna alle draaiende delen weer te smeren. Er zijn verschillende smeermiddelen op de markt die voor verschillende weertypes geschikt zijn. Gebruik vooral wat je zelf prettig vindt, de meeste teflonsprays zullen hun werk prima doen.

Probeer het schoonmaken van je fiets als een vaste routine te zien. Door je fiets regelmatig te poetsen werkt deze beter, ziet deze er stukken beter uit en kun je kleine mankementen vroegtijdig opmerken en oplossen.

Naast het schoonmaken van je schakel-apparaat na iedere rit is het in een natte periode ook wel aan te raden om één keer in de maand de boel wat grondiger aan te pakken. Hierbij de-monteer je de wieltjes van je derailleur en voorzie je ze van wat kogellager vet of wat dikkere olie. Daarnaast is het essentieel dat je het ratel-systeem van je cassette schoon houdt en regelmatig voorziet van wat olie. Water en vuil zorgen ervoor dat je ratel verdwijnt, de bewegende delen in de cassette-body onnodig slijten en bij een paar graden vorst bevriest water…. Bijhouden dus! Het de-monteren van je cassette en body is in veel gevallen best eenvoudig als je het juiste gereedschap hebt maar is wel afhankelijk van het merk naaf dat je hebt.

Conclusie
De winterperiode is dus uitermate geschikt om beter te worden op een heleboel vlakken. Gebruik deze tijd dus goed!